'სევილიელი დალაქი' ლონდონის კოვენტ გარდენში / 'Il Barbiere di Siviglia' at the Royal Opera House

ლონდონის სამეფო თეატრს – ‘კოვენტ გარდენს/Theatre Royal Covent Garden’ უცნაური ისტორია აქვს. ის, რასაც ამჟამად ბოუ სტრიტზე ვხედავთ – კოლონებიან მაღალ ფასადს ანტიკურ სტილში, რომლის მარცხენა მხარეს შუშაბანდიანი მოხრილი სახურავიანი შენობა ადგას, არის მესამე თეატრი, რომელიც ძველი თეატრის  ადგილზე აშენდა. წინა ორის ცხოვრების ხანგრძლივობა  ხანძარმა შეაფერხა. თავდაპირველი თეატრი, რომელიც მე-XVIII საუკუნეში აიგო – დრამის თეატრი იყო და მნიშვნელოვანი მუსიკალური ნაწარმოებები – ჰენდელის ცნობილი ოპერები მასში უკვე 1735 წლიდან იდგმებოდა. საშინელი ხანძრის შემდეგ, რომელმაც ადამინების სიცოცხლეც იმსხვერპლა, აშენდა მეორე შენობა და 1808 წელს გაიხსნა უელსის პრინცის მხარდაჭერით. გახსნაზე შექსპირის დრამა უჩვენეს. 1847 წელს, მნიშვნელოვანი გადაკეთების შემდეგ, მას საბოლოოდ სამეფო კარის იტალიური ოპერის სახელი მიენიჭა და სრულფასოვან საოპერო თეატრად იქცა. მაგრამ სულ მალე, 1856 წელს ხანძარმა ისიც გაანადგურა. აღდგენილი თეატრი ამჟამინდელი სახით, 1858 წელს გაიხსნა მეიერბერის ოპერით და 1892 წლიდან ის სამეფო საოპერო თეატრის (Royal Opera House) სახელით მოიხსენიება. მე–XX საუკუნის კატაკლიზმების გამო თეატრი აქტიურად ვერ მუშაობდა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მასში ასევე საბალეტო დასიც (Royal Ballet) დამკვიდრდა. 1996–97 წლებში თეატრი ფუნდამენტალურად განახლდა. ნალისებრი ფორმის ძირითადი აუდიტორია (ბოუ ქუჩის პარალელური სცენით მარჯვნივ) ხელუხლებელი დარჩა, მაგრამ შენობას მოემატა სხვა აუდიტორიები – ბალეტისთვის, გუნდისთვის და კოსტიუმებისთვის (შენობის უკანა მხარის მომატებით ჯეიმსის ქუჩის მიმართულებით). ასევე გაიხსნა მცირე დარბაზი – ლინბარის სტუდიური თეატრი. ოპერამ ასევე მიიერთა მარცხენა მხრიდან ძველი სავაჭრო ცენტრი, რომელიც გადაკეთდა ულამაზეს ვიტრაჟებიან, ნახევაროვალურ შენობად, ამჟამად ცნობილი პოლ ჰემლინის ჰოლი (Paul Hamlyn Hall).  იქ განლაგებულია რესტორანი, ბარი, მოსასვენებელი ადგილები და ყველაფერი ეს ესკალატორებისა და კიბეების მეშვეობით უერთდება ცენტრალურ დარბაზს.

სექტემბრის თვეში იგეგმებოდა ერთი საინტერესო პრემიერა ლონდონის თეატრში – ბელინის ‘ნორმა’. მასზე და ერთ სხვა ტრადიციულ წარმოდგენაზე დასწრების სურვილით თადარიგიანათ მივმართეთ თეატრის პრეს–ოფისს. მაგრამ, მიუხედავად დანაპირებისა, საბოლოოდ მხოლოდ 15 სექტემბრის ‘სევილიელ დალაქზე’ მოვიპოვე აკრედიტაცია. ზემოხსენებულ ‘ნორმა’–ზე კი თეატრის ბილეთების ელექტრონული გაყიდვების სისტემასთან ყოველდღიური ურთიერთობის შემდეგ მოვახერხე შემეძინა ერთი ბილეთი. ბილეთის ფასი ნამდვილ ასტრონომიულ ციფრებს აღწევდა და თქვენ წარმოიდგინეთ მალევე იყიდებოდა – ყველაზე დაბალი ფასი სულ ზედა იარუსზე 45 ფუნტს, ანუ 160 ლარს აღწევდა.   

‘სევილიელი დალაქი/Il Barbiere di Siviglia’ წარმოადგენდა თეატრის 2005 წლის პროდუქციის განახლებულ ვერსიას. განახლება ძირითადად შემსრულებლებს შეეხებოდა. უკანასკნელ ხანს ევროპის საოპერო თეატრებში დამკვიდრდა ასეთი წესი – ახალი დადგმის (რეჟისორული და სცენოგრაფიული სიახლით)  შემდგომ სეზონებზე განმეორება, სადაც იცვლებიან მომღერლები და დირიჟორი. ასე იყო წელსაც ვენის სახელმწიფო ოპერაში  ვერდის ‘მაკბეტისა’ და გლუკის ‘ალცესტის’ შემთხვევაში: ‘მაკბეტი’ იყო 2015 წლის და ‘ალცესტა’ კი 2012 წლის დადგმის გამეორება (იხილეთ წინა წერილი). მოშე ლეიზერისა და პატრის კორიერის (Moshe Leiser & Patrice Caurier) დადგმა, რომელიც მკითხველისათვის შეიძლება  ნაცნობი იყოს 2009 წლის ვიდეო პროდუქციით (ჯ.დიდონატო, პ.სპანიოლი და ხ.დ.ფლორესი – ვირჯინი 50999 694581, 2 დვდ), ამჟამად შემდეგი შემადგენლობით წარსდგა მსმენელთა წინაშე: დანიელა მაკი –  როზინას, ხავიერ კამარენა – გრაფი ალმავივას, ვიტო პრიანტე – ფიგაროს, ხოსე ფარდილა – დოქტორ ბარტოლოსი და ფერუჩო ფურლანეტო – დონ ბაზილიოს როლებში. სადირიჟორო პულტთან იყო ჰენრიკ ნანასი (Henrik Nanasi). ოპერა დაიწყო ხუთწუთიანი დაგვიანებით, რაც შემდეგ სპექტაკლზეც განმეორდა. უვერტიურა ორკესტრმა ზანტად და შეუთანხმებლად დაიწყო, თუმცა ბოლოსკენ ოდნავ ტემპი მოუმატეს. დადგმა რაღაც ტრადიციულისა და მოდერნისტულის ნაზავს წარმოადგენდა. კამარენა (Javier Camarena) ინტროდუქციაში (ალმავივას კავატინაში), სადაც ორკესტრანტები ინსტრუმენტებით (კონტრაბასიანად) სცენაზე გამოვიდნენ და თავად ალმავივა კი ხეზე აძვრა, ჟღერდა მძიმედ, რულადები განსხვავებულად შეასრულა და მაღალი ნოტა კარგად გააჩერა. შემდეგ სცენებში კამარენა გამოცოცხლდა და სამხრეთელებისათვის დამახასიათებელი ცეცხლით წაიყვანა პარტია. ოპერის სიუჟეტიდან და მუსიკალური წყობიდან გამომდინარე არ არის გასაკვირი, რომ კამარენას ის საღამო მიყავდა.

როზინა (დ.მაკი) და ალმავივა (ხ.კამარენა)

ფიგაროს შემსრულებელს – იტალიელ ბარიტონს – ვიტო პრიანტეს (Vito Priante), რომელიც ოპერაში  დარბაზიდან, ჩემს უშუალო სიახლოვედან გამოჩნდა, ბაროკო ოპერებიდან ვიცნობდი. ბელ კანტოს ოპერაში, მიუხედავად მყარი ხმისა და კარგი მაღლებისა, იგი ლაღად მაინც არ გამოიყურებოდა – თითქოს რაღაც აკლდა. არც ცნობილ კავატინის ბოლოში არანაირი ვარიანტები არ შემოგვთავაზა და კამარენას სიკაშკაშის ქვეშ დაიჩრდილა.

ბარტოლო (ხ.ფარდილა), ბაზილიო (ფ.ფურლანეტო), ფიგარო (ვ.პრინატე), როზინა (დ.მაკი) და ალმავივა (ხ.კამარენა)

  სამაგიეროდ, როზინას პარტიის რეჟისორულ ჩანაფიქრში, რომლითაც იგი მიზანდასახულ და გამჭრიახ ძუ ლომს განასახიერებდა,  კარგად შეესატყვისა ახალგაზრდა არგენტინელი მეცო–სოპრანო დანიელა მაკი (Daniela Mack). მისი დაბალი ხმა, ტემბრალურად მერლინ ჰორნს რომ მოგაგონებდა, გამოირჩეოდა ბრწყინვალე ზედებით და ოდნავ დახშული და ხორხისმიერი ხმით შუა და ქვედა რეგისტრში. ასევე კარგი მომეჩვენა დოქტორ ბარტოლოს შემსრულებელი, პორტუგალიელი ბარიტონი – ხოსე ფარდილა (Jose Fardilha). როგორც ვოკალურად ისევე არტისტულად მას კარგად გამოუვიდა  ჯიუტი, თავის თავზე შეყვარებული და უზომოდ ეჭვიანი ბარტოლოს როლი. ვოკალში განსაკუთრებული ტექნიკის ფლობით ვერავის გამოვყოფდი, მაგრამ აღსანიშნავია არატრადიციული ტრელები და ფიორიტურები (ალმავივა, როზინა და ფიგარო). ოპერა შესრულდა სრული ვერსიით – ბერტას არიითა და ალმავივას საბოლოო არიით გუნდთან ("Cessa di piu resistere"-“Insomma, io ho tutti i torti”), სადაც კამარენა კვლავ ეფექტურად იღებდა მაღალ ნოტებს. რეჟისორულად უკანასკნელი სცენა ისე იყო წარმოდგენილი, რომ არ შემიძლია არ აღვნიშნო ამ არიის ბუნებრივი, სავალდებულო ადგილი ოპერის ფინალში. ამიტომაც მისი ტრადიციული ამოღება  მეტად გასაკვირად მომეჩვენა. ფურლანეტოს (Ferruccio Furlanetto) დიდი და მყვირალა ბანი ზუსტად ჯდებოდა ბაზილიოს პარტიაში, მაგრამ მას უკვე აკლდა ის სიმაგრე და ძალა, რაც  წარსულში ამ პარტიის ტრადიციულმა შემსრულებლებმა მიგვაჩვიეს.

ევროპისა და ამერიკის წამყვან საოპერო თეატრებში ნამყოფი მსმენელისთვის  ანუ ჩემთვის ‘კოვენტ გარდენის’ დალაშქვრა სპორტულ ინტერესსაც წარმოადგენდა. ძირითადი დარბაზი უცნაური აგებულებისა და კონსტრუქციის იყო. ქვედა წრიული ლოჟების მწკრივზე სამი ტრადიციული იარუსი იდგა, თუმცა არ იყო ცენტრალური ‘სამეფო’ ლოჟა.  ამფითეატრად წოდებული ბოლო იარუსი იტევდა უჩვეულოდ ბევრ მსმენელს. რიგები იმდენად ღრმად იყო შესული შენობის მარცხენა მხარეს, რომ ჭერის კამარა უკანა რიგებზე მჯდომის მხედველობის ველს მკვეთრად ავიწროებდა.

 იქ მოხვედრილ მსმენელს შთაბეჭდილება ექმნებოდა, რომ კინოდარბაზში იმყოფებოდა და არა საოპერო თეატრში. დარბაზში მოხვედრა ტრადიციული ვიწრო კიბეებით იყო შესაძლებელი, მაგრამ ასევე რამოდენიმე ლიფტსაც მოვკარი თვალი, რომლითაც ასაკოვანი და უნარშეზღუდულები სარგებლობდნენ. ამის გარდა, ანტრაქტში აღმოვაჩინე უზარმაზარი გადასასვლელები და რესტორანი, სადაც ქვედა სართულიდან მოქმედი ესკალატორი ადიოდ–ჩადიოდა. უმშვენიერესი, გრძელი ვერანდიდან, სადაც სავარძლები და მაგიდები იყო განთავსებული, ქროდა ნიავი და ჩანდა ლონდონის  ხედი, კერძოდ ‘კოვენტ გარდენის’ ბაზრობის ნაწილი. ასეთი რამ არც ერთ თეატრში არ მინახავს. ხალხის მასა მიჯაჭვული იყო რესტორანსა და ბარებს – არა მხოლოდ ვახშმობდნენ, არამედ საქმიან საუბრებსაც ატარებდნენ და სადილობდნენ! გასაოცარი სამყარო დამხვდა – ეს იყო მეტი ვიდრე მუსიკალური თეატრი. ეს ნამდვილად საქმიანი შენობა გახლდათ, სადაც მოსულები საქმის მოგვარებასა და ხელოვნებით ტკბობასთან ერთად დიდძალ თანხებსაც ტოვებდნენ. ესეც თანამედროვე ბიზნესის ფორმა! ოპერის პრეს–ოფისმა იმ ერთადერთ სპექტაკლზე ნამდვილად შესაშური ადგილი გამომიყო – წრიული ლოჟის პირველი რიგის მარჯვენა მხარეს. იქედან ყველაფერი ჩანდა, ლიბრეტოს ტექსტი ინგლისურად იწერებოდა ფარდის ზევით და აკუსტიკა საკმაოდ კარგი იყო, თუმცა არა განსაკუთრებული. 

დავით გიგინეიშვილი

გამოქვეყნებულია ჟურნალ 'საქართველოს ბიბლიოთეკა–ში 2017; 1(66):64–66.

London, Royal Opera House 15 September 2016

Director       Moshe Leiser & Patrice Caurier

Conductor        Henrik Nánási

Casting

Il Conte d'Almaviva Javier Camarena

Figaro Vito Priante

Rosina Daniela Mack

Il Dottor Bartolo José Fardilha

Basilio Ferruccio Furlanetto

Berta Madeleine Pierard

Fiorello Gyula Nagy

Chorus and Orchestra of the Royal Opera House