საუბარი მინდა დავიწყო იმით, რომ XXI საუკუნეში ციურიხის ოპერა ევროპის ერთ-ერთი საუკეთესო საოპერო კომპანიად იქცა, წელიწადში 250 წარმოდგენა იდგმება და მათში მონაწილეობენ საოპერო სცენის გამოჩენილი ვარსკვლავები. სპექტაკლები იწერება ვიდეოზე და ვრცელდება დვდ და ბლუ-რეი დისკებზე. ციურიხის ოპერა ციურიხის ტბასთან, მშვენიერ მოედანზე Sechseläutenplatz-ზე არის განლაგებული. ოპერის შენობა არის მონუმენტალური - ნეოკლასიკურ სტილში, თეთრი და ნაცრისფერი ქვისგან აგებული და შემკული ცნობილი კომპოზიტორთა ვაგნერის, ვებერის და მოცარტის ბიუსტებით. მაგრამ, გარეთა პომპეზური ზომების მიუხედავად, თეატრის დარბაზი პატარაა, სულ 1100 მსმენელზეა გათვლილი და მოიცავს მხოლოდ 3 იარუსს. მესამე იარუსი ფართეა და სპექტაკლზე დამსწრეთა
საკმაო რაოდენობას აკმაყოფილებს. ამ მხრივ ლონდონის ‘კოვენტ-გარდენს’ წააგავს. შიდა დიზაინი არის თვალწარმტაცი, ნეოროკოკოს სტილში. ოპერის შენობა აგებულია 1891 წელს, მისი ინტერიერი და ექსტერიერი 1984 წელს განაახლეს და ძველთან შედარებით, დღეს ის თანამედროვე სახით წარმოგვიდგება.
მე, ისე როგორც ალბათ ოპერის ყველა დიდ ქომაგს, კარგა ხანია ნატვრად მქონდა ციურიხის ოპერაში მოხვედრა. ქალაქში რამდენჯერმე ნამყოფი ვარ სამეცნიერო მივლინებებით - მაგრამ ხან წარმოდგენის შემსრულებლები არ იყვნენ ჩემთვის მომხიბვლელები, ხან თავადაც წარმოდგენა, ხან რა და ხან რა. გასათვალისწინებელია ასევე ძალზედ მაღალი ფასები ბილეთებზე.
2020 წლის 12 იანვარს ოპერაში როსინის ‘კონკია/La Cenerentola’ სრულდებოდა. და შემადგენლობაშიც ნამდვილი ვარსკვლავები იყვნენ: ანჯელინა - ჩეჩილია ბარტოლი, დონ რამირო - ხავიერ კამარენა, დანდინი - ოლივერ ვიდმერი და დონ მანიფიკო - ალესანდრო კორბელი. ამ უკანასკნელისათვის საოპერო კარიერა თითქმის დასასრულს უახლოვდება, მაგრამ რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს - ციურიხის ოპერაში გამოსვლა მისი დებიუტი იყო.
ოპერის
თეატრში
აკრედიტაცია
არ გამჭირვებია, ციურიხის ოპერის პრესასთან ურთიერთობის კეთილგანწყობილი დამოკიდებულების გამო.
გამოგიტყდებით
- როსინის
ეს ოპერა მრავალჯერ მქონდა მოსმენილი, როგორც აუდიო და ვიდეო ჩანაწერებით, ასევე მსოფლიო თეატრების დიდი სცენებიდანაც. ამიტომ, გარდა ვოკალური შეჯიბრებისა, დიდს არაფერს ველოდი. მაგრამ სპექტაკლმა სასიამოვნოდ გამაკვირვა.
ატმოსფერო
თეატრში იყო ინტიმური, რასაც პატარა სივრცე და ჩემი ადგილი (პარტერის 11 რიგი) ქმნიდა. ორკესტრი ისმოდა კარგად და სრულ დეტალებში, თუმცა ამას ვერ ვიტყოდი ხმებზე. თუკი მომღერალი ნახევარ ხმაზე ან პიანოზე მღეროდა - მისი ხმა კარგად არ ისმოდა. ასე გამოჩნდა სამივე ქალის პერსონაჟი: ანჯელინა (ჩეჩილია ბარტოლი/Cecilia Bartoli), ტისბე (ლილიანა ნიკიტეანუ/Liliana Nikiteanu) და კლორინდა (მარტინა იანკოვა/Martina Jankova) ოპერის დასაწყისში. ოპერის სიუჟეტის მიხედვით, შემდგომ დონ მანიფიკო გამოდის სცენაზე და თავის ქალიშვილებს მოუთხრობს უცნაური სიზმრის შესახებ (‘Miei rampolli femminini’).
ციურიხის
ოპერის
საშტატო
ორკესტრის
როლში
ხშირად მონაწილწეობს ძველებური ინსტრუმენტების ორკესტრი ‘La Scintilla’, რაც ამ საღამოსაც ასე იყო, (ხელმძღვანელობდა იტალიელი დირიჟორი - ჯანლუკა კაპუანო/Gianluca Capuano). უკვე ვოკალურ ზენიტს გადასული ალესანდრო კორბელი (Alessandro
Corbelli), დონ მანიფიკოს როლს არტისტულობის მხრივ კარგად ასრულებდა. მის არიაში ყურადღება
მიიპყრო ჩასაბერი ინსტრუმენტების აქცენტებმა, რადგან აუთენტური ინსტრუმენტები თანამედროვე ინსტრუმენტებისაგან განსხვავებით
სხვანაირად ჟღერენ. როდესაც სცენაზე დონ რამირო გამოჩნდა, ჩემთვის დარბაზი ‘განათდა’ (სცენა და დუეტი ანჯელინასთან ‘Un soave nоn so che’). კამარენა (Javier
Camarena) იმ საღამოს ბრწინვალე ფორმაში იყო - არ ზოგავდა ხმას, ნოტებს წელავდა, არ ერიდებოდა მაღალ ‘დო’-ებს და ზემოთაც კი ავიდა! მაშინ გახდა ნათელი, რომ დარბაზს აკუსტიკის შესავსებად - ახალგაზრდა და ვოკალურად ჩინებულ ფორმაში მყოფი მომღერალი ესაჭიროებოდა.
დეკორაციები
არ იყო გადატვირთული, კოსტიუმები - XIX საუკუნის ეპოქის შესაფერი გახლდათ. მაგრამ სწორედ აქ, მოულოდნელად, გაბედულმა და ამავე დროს კომიკურმა დეტალმა (კერძოდ, ალიდოროს თეთრი ფრაკი და ანგელოზის ფრთები, დები - ტისბეს და კლორინდას ბრჭყვიალა და ვერცხლისფერი ქერცლით დაფარული კაბა),
ფერადოვნება
შესძინა
სპექტაკლს.
დანდინის როლში ოლივერ ვიდმერი (Oliver Widmer) გამოდიოდა. ვიდმერი ჩინებულად თამაშობდა, მით უფრო, რომ რეჟისორის ჩანაფიქრით იგი კომიზმის ცენტრში იყო ამ სპექტაკლში - მაგრამ აღვნიშნავ რომ თავისი იერით, გარეგნობით, სილაღით (როდესაც სმოკინგი და სხვა აქსესუარები ეცვა), ვიდმერის გმირი არისტოკრატს უფრო წააგავდა ვიდრე მსახურს. მაგრამ კომიზმი მაინც იყო - სუფლიორი უწმენდს მას შავ ლაკირებულ ფეხსაცმელს, დანდინი სულ ცდილობს მსახურად გადაცმულ დონ რამიროს გაწვალებას - ხან შარფი ან პალტო უვარდება ხან ხელთათმანი, ერთი სიტყვით
ის აქსესუარები, რაც მარჯვე მსახურს უნდა მიეტანა მისთვის. პრინცის როლში გადაცმული დანდინი თავს უფლებას აძლევს, რომ ქალიშვილების სილამაზის შესაფასებლად მათი სხეულის
ინტიმური ადგილებს თითებით შეხებოდა, დებიც ერთმანეთს ტოლს არ უდებდნენ - ერთმანეთს ეპაექრებოდნენ და ცრუ პრინცს გადაჭარბებულ არშიყობაში ნებას რთავდნენ.
საერთოდ, მოქმედება ისე მიმდინარეობდა ოპერაში, რომ ტექსტი საერთოდ საჭიროც არ იყო - ჟესტები, მოძრაობა და დინამიკა ყოველივეს გამოხატავდა. ამას თან ერთვოდა ბარტოლის ემოციურობა, ვოკალური სისწრაფე და მისი ხმის ტრადიციული მოქნილობა. თუმცა მის ხმას ეტყობოდა ცვლილებები - უხეში ქვედა ნოტები და უკვე მოყრუებული შუა და ზედა რეგისტრი. მიუხედავად ამისა, ემოციურად და ტექნიკურად - ეს ძველი ბარტოლი იყო. ალიდოროს (ფილოსოფოსისა და ანჯელინას კეთილმსურველი ჯადოქარი) როლში გამოდიოდა მაღალი და ტანადი რუსი ბანი სტანისლავ ვორობიოვი - რომლის ხმამ სასიამოვნოდ გამაოცა და გადამიყვანა წარსული საუკუნის დასაწყისში. მან კარგ ტემპში შეასრულა თავისი დიდი არია პირველი აქტის ბოლოს, მაგრამ პარტიის ტრადიციული ბელ-კანტოს სირთულეები მაინც გაუჭირდა (‘La del ciel nell’arcano profondo’). მეორე აქტის ცნობილ, დაძაბულ დუეტში, სადაც დანდინი დონ მანიფიკოს საიდუმლოებას უმხელს (რომ იგი პრინცი კი არა, არამედ მისი მოსამსახურეა) შეიტანეს კომიკური პანტომიმა: დანდინი ოთახში შემოფრენილ ბუზს ებრძვის, ქარიშხალი სრული ტექნიკური ინოვაციებით იყო დადგმული - ნამდვილი წვიმით, ქარისა და ჭექა-ქუხილის კარგი იმიტაციით, რასაც ცეცხლის გაჩენა მოჰყვა და ბოლოს ქარიშხალი ჩიტების გალობით დასრულდა. შემდგომ ცნობილ სექსტეტში (‘Siete voi? - Questo è un nodo’) დონ რამირო თოკით აბამს ყველა მონაწილეს ერთმანეთთან. მთელი ოპერის მანძილზე დანდინი ავლენს ღორმუცელობას ტკბილეულის მიმართ. არც ფინალურ გუნდში ანჯელინას რონდოს წინ არ ღალატობს იგი ტრადიციას და საქორწილო მაგიდიდან ჩუმად „დაითრევს“ ტორტის დიდ ნაჭერს. სპექტაკლი გამოვიდა ცოცხალი, ეფექტური, იუმორითა და ფერებით სავსე. ვოკალური გუნდის ცენტრში აღმოჩნდა ხავიერ კამარენა და ჩეჩილია ბარტოლი. აღვნიშნავ, რომ კამარენამ მეორე აქტის ურთულეს ტენორის არიაში (‘E allor se non ti spiaccio’) არ დაიშურა ძალები, რათა პუბლიკისთვის სიამოვნება მიენიჭებინა: რამოდენიმე მაღალ დო-ს ერთი რეც მიაყოლა. რასაც ვერ ვიტყოდი ჩეჩილია ბარტოლიზე, კამერულ პროგრამაში, სავარაუდოდ, მისი სისუსტეები ნაკლებად გამოჩნდებოდა. დიახ, სამწუხაროდ, ეს უკვე ის ბარტოლი არაა, რაც ჩვენ, მუსიკის ქომაგებს, გვახსოვს. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ყოველივე
ამის მიუხედავად, ჩემს ციურიხის მოგზაურობაში სპექტაკლი დასამახსოვრებელი და ძალზედ სასიამოვნო მოვლენად დარჩება.
დავით გიგინეიშვილი
Rossini – La Cenerentola
Angelina – Cecilia Bartoli
Don Ramiro – Javier Camarena
Dandini – Oliver Widmer
Don Magnifico – Alessandro Corbelli
Tisbe – Liliana Nikiteanu
Clorinda – Martina Janková
Alidoro – Stanislav Vorobyov
Chor der Oper Zürich, Orchestra La Scintilla / Gianluca Capuano.
Stage director – Cesare Lievi.
Opernhaus Zürich, Zurich, Switzerland. Sunday, January 12th, 2020.
წერილი გამოქვეყნებულია ჟურნალ 'საქართველოს ბიბლიოთელა' 2020; 2(79):51-52.
